Bosbranden hebben altijd bestaan, we vinden ze terug in oude bronnen van honderden jaren geleden. Toen ontstond een bosbrand bijna altijd door spectaculaire blikseminslagen. Tegenwoordig ontstaan bosbranden steeds vaker door de mens. Direct en indirect.
Australië
De afgelopen jaren, zien we elke winter en lente hetzelfde terug in het nieuws: hevige bosbranden in Australië. In de winter is het in Australië zomer, het warme en droge seizoen. In onze zomer ga ja dan ook zelden horen van bosbranden in Australië. Maar je kan wel horen van bosbranden in Californië of zelfs in Nederland, want ook hier komen ze steeds vaker voor.
Ontstaan
Bosbranden kunnen op verschillende manieren ontstaan. Het aansteken van bosbranden kan gedaan worden door een bliksemschicht, maar dit telt maar ongeveer mee voor 1% van de oorzaken in het bosbrandseizoen van 2019-2020. Mensen met slechte bedoelingen steken soms ook zelf de bossen aan, dit komt vaker voor. Maar de meest voorkomende reden voor het ontstaan van bosbranden is de droogte en hitte. In Australië is het de afgelopen jaren uitzonderlijk droog en veel te warm geweest. Daardoor bevat de vegetatie veel minder vocht en schiet het veel gemakkelijker in brand. Het hoeft dan maar een stukje glas of een sigaret zijn en een nieuwe vuurhaard is geboren.
Gevolgen
De brandhaarden hebben impact op de mens, dieren en het klimaat, NASA heeft berekend dat de bosbranden van 2019-2020 in Australië meer dan 300 miljoen ton CO2 hebben uitgestoten. Ter vergelijking: in Nederland stoten we samen, inclusief alle fabrieken “maar” 172 miljoen ton CO2 uit per jaar. Dat bosbranden voor problemen zorgen voor de mensen die er in de buurt van wonen, is vanzelfsprekend. Het vuur vernielt auto’s, huizen en soms hele dorpen. Ook brengen veel brandweermannen hun levens in gevaar voor het blussen van de branden.
De bosbranden waren nog de grootste ramp voor de dieren. Er wordt geschat dat er maar liefst 3 miljard dieren zijn omgekomen of zijn moeten vluchten bij de bosbranden in Australië in 2019-2020. Door de grote schaal van de bosbranden, was er weinig plek om te vluchten. Veel voedsel was gewoonweg opgebrand. We hebben allemaal wel de beelden gezien van koala’s die gered moeten worden uit de bossen.
Koala’s zijn een van de grootste slachtoffers van de bosbranden. Ze kunnen zich niet snel genoeg verplaatsen om te vluchten. Ze kruipen in een boom als ze het gevaar van het vuur aan zien komen. Maar dat is natuurlijk geen goed idee. In de provincie New South Wales, zou na de bosbranden van 19-20, meer dan 70% van de koalapopulatie gestorven zijn. De populatie kan zich nog herstellen, maar dan mogen er de komende jaren geen bosbranden meer zijn. Als die er toch nog komen, ziet het er niet goed uit voor de koala’s op lange termijn.
Nederland
Ook in Nederland hebben we de afgelopen zomers vaker te maken gekregen met lange droge periodes en hoge temperaturen. Op 25 juli 2019 werd het op vele plaatsen in Nederland meer dan 40°C, nog nooit eerder werd het zo warm (sinds 1706). Gepaard met de hoge temperaturen en droge periodes, zagen we ook in Nederland verhoogde brandrisico’s. Regelmatig kwam het dan ook echt tot een bos, natuur of heidebrand. Doordat natuurbranden hier minder vaak voorkomen dan in bijvoorbeeld Australië, heeft de brandweer ook minder middelen tot zijn beschikking, zoals blusvliegtuigen en helikopters. Meestal zijn de branden in Nederland, natuurlijk ook wel kleiner, door de minder grote natuurgebieden.
Klimaatverandering
Natuurlijk komt nu de vraag of de bosbranden van de afgelopen jaren in Australië en Californië en in mindere maten ook Nederland te linken zijn aan de klimaatverandering. We kunnen de bosbranden moeilijk volledig toeschrijven aan de klimaatverandering. Bosbranden zijn er altijd geweest. Maar we kunnen er wel vanuit gaan dat de hevigheid en frequentie van de bosbranden de afgelopen jaren in onder andere Australië, Californië en het Amazonewoud deels veroorzaakt zijn door klimaatverandering.
Het belangrijkste directe gevolg van de opwarming van de aarde is logischerwijs de stijging van de globale temperatuur, doordat de grote hoeveelheden broeikasgassen een soort dekentje vormen rond de aarde. Maar doordat de temperatuur stijgt, gaan ook langzaamaan de luchtdrukpatronen meer geblokkeerd geraken. Het warmt namelijk sneller op aan de polen dan aan de evenaar, daardoor is het temperatuursverschil minder groot. Dit zorgt voor meer geblokkeerde patronen met meer extremen. Die extremen zijn zowel op vlak van temperatuur als neerslag. Dit zorgt voor langere en nattere periodes, maar enerzijds op sommige plekken in de wereld ook voor lange droge en hete periodes, die dan rechtstreeks de bosbranden bevorderen.