Als je aan nieuw jaar denkt, denk je ook spontaan aan vuurwerk. Sommigen vinden het leuk en mooi, anderen vinden het minder leuk. Vuurwerk afsteken met nieuwjaar is al een oude traditie in Nederland. Ondanks dat de regels over het afsteken van vuurwerk ieder jaar strenger worden en het wel degelijk gevaarlijk is, blijven mensen vuurwerk afsteken. En het is niet alleen gevaarlijk voor de mensen die het vuurwerk afsteken, maar ook voor alle omwonenden en de natuur. En dieren houden natuurlijk ook niet van de luide knallen die het vuurwerk veroorzaakt.
Luchtvervuiling
Bij het afsteken van vuurwerk komt er zeer veel fijnstof vrij. Fijnstof is niet schadelijk in lage concentraties. Er is altijd wel fijnstof aanwezig in de lucht door de uitlaat van auto’s en vooral ook houtkachels. Fijnstof kan schadelijk zijn voor de longen, vooral bij mensen die nog onderliggende aandoeningen zoals astma hebben, kan hoge concentraties fijnstof gevaarlijk zijn. Vooral in grote steden is fijnstof een probleem tijdens nieuwjaarsnacht. In het eerste uur van 2020 was de gemiddelde concentratie fijnstof in Nederlandse steden 33 keer zo hoog als normaal.
De hoogste waardes werden in Den Haag gemeten, daar lag de concentratie fijnstof zelfs 100 keer hoger dan normaal. En fijnstof is niet het enige potentieel schadelijke stof dat vrijkomt bij het afsteken van vuurwerk. Vooral in illegaal vuurwerk kunnen ook verboden stoffen zitten, zoals cadmium en perchloraat. Dit zijn gevaarlijke stoffen voor de mens. Vuurwerk stoot ook wel CO2 uit, er wordt geschat dat er ieder jaar zo’n 3.5 miljoen kilo van het broeikasgas wordt uitgestoten door vuurwerk. Dit is niet zoveel als je het vergelijkt met de industrie in Nederland, die op 20 minuten evenveel CO2 uitstoot als al het vuurwerk samen op 1 jaar. Op 1 januari van een nieuw jaar telt het vuurwerk maar voor 1% van de dagelijkse Nederlandse CO2 uitstoot.
Vuurwerkafval
De lucht en het water wordt niet enkel vervuild, bij het ontploffen van bepaalde soorten vuurwerk komen er ook kleine stukjes plastic en microplastics vrij. Deze kunnen dan in de grond terechtkomen. Meestal bestaat vuurwerk gelukkig uit karton en papier, deze kunnen daarna gerecycled worden, dus vormen niet een al te groot probleem.
Invloed van het weer
Op 1 januari 2020 vertoefde Nederland onder de vleugels van een stevig hogedrukgebied boven Centraal en West-Europa, ook wel een eurohoog genoemd. Een eurohoog zorgt meestal voor zeer rustige condities met weinig wind en mistkansen. Doordat er op de eerste dag van 2020 weinig wind was en er ook geen regen viel, bleef het fijnstof en andere schadelijke stoffen in de lucht hangen. Ze waaide niet weg en werden ook niet geabsorbeerd door regen.
Dit is was ook een belangrijke factor, waardoor de fijnstof concentraties zo hoog uitvielen en door de weersomstandigheden bleven de schadelijke stoffen ook enkele dagen in de lucht. Als het regent worden schadelijke stoffen geabsorbeerd door de regendruppels en belanden ze in het oppervlakte-of grondwater. Hier zijn het vooral de zware metalen zoals cadmium, koper, barium en antimoon die gevaarlijk kunnen zijn voor planten en dieren. Wij zullen hier minder snel in contact meekomen, gezien het leidingwater sterk gecontroleerd wordt.
Het weer heeft invloed voor het afsteken van vuurwerk, bij regen knalt het vuurwerk minder hard. Als er een stevige wind staat, kan het vuurwerk afwijken van de voorziene koers, wat tot gevaren kan leiden. Bij mist kan je natuurlijk niet veel van het vuurwerk zien. Het afsteken van vuurwerk heeft ook wat invloed op het weer. Op windstille dagen kan er smog ontstaan door het vuurwerk, wat het zicht belemmerd. Maar dit zijn lokale verschijnselen, grootschalig gezien wordt het weer niet aangetast door het afsteken van vuurwerk.
Het weer tijdens de jaarwisseling van 2020-21
Dit nieuwjaar lijken we in tegenstelling tot vorig jaar niet onder de vleugels van een eurohoog te komen. Een zwakke lagedrukgordel zakt uit over Nederland en omstreken. Dit zorgt voor vrij veel bewolking en relatief weinig wind, lokaal kan het wat licht gaan regenen, al zijn de neerslagkansen eerder klein. Doordat er niet veel wind zal staan, is de kans op hoge fijnstof concentraties weer groot. Maar omdat er dit jaar, wegens het coronavirus extra maatregelen zijn genomen en er een verbod is gekomen op categorie 2 vuurwerk tijdens oud en nieuw, zullen de concentraties nog wel meevallen in vergelijking met vorig jaar.
